Στη βορειοανατολική πλευρά των Πελετών οι επισκέπτες αλλά και οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού έχουν τη δυνατότητα να θαυμάσουν τον πέτρινο μύλο που στέκει αγέρωχος, παρά τα εμφανή σημάδια του χρόνου, θυμίζοντας εικόνες μίας παλαιότερης εποχής, όταν τα αγώγια πηγαινοερχόντουσαν για την άλεση των σιτηρών.
Τα δημητριακά, όντας η βάση για τη διατροφή των αγροτικών κοινωνιών βρίσκονταν στο επίκεντρο της καλλιέργειας. Η σπορά αλλά και ο θερισμός αποτελούσαν τις κυριότερες αγροτικές ασχολίες κατά τη διάρκεια του χρόνου. Διαδικασία επίπονη και χρονοβόρα, απαραίτητη, όμως, για την κάλυψη των διατροφικών αναγκών της οικογένειας. Οι κάτοικοι του χωριού εκμεταλλεύτηκαν τις δυνατότητες που τους προσέφερε ο πελετιώτικος κάμπος καλλιεργώντας συστηματικά σιτηρά. Η συγκομιδή των σιτηρών καθιστούσε αναγκαία την άλεσή τους, η οποία μπορούσε να επιτευχθεί σε συγκεκριμένο χώρο, στον ανεμόμυλο. Έτσι, για την κάλυψη των αναγκών του χωριού κατασκευάστηκε ο ανεμόμυλος των Πελετών.
| Η κατασκευή ενός ανεμόμυλου είναι σύνθετη, παρουσιάζοντας αρκετές ιδιαιτερότητες. Η επιλογή της τοποθεσίας έπρεπε να γίνει προσεκτικά, καθώς θα έπρεπε να καταστούν εκμεταλλεύσιμοι οι βορινοί άνεμοι, οι οποίοι είναι πιο σταθεροί σε αντίθεση με τους νοτιάδες που μεταβάλλονται συχνότερα, για να επιτυγχάνεται η καλύτερη κίνηση των πτερυγίων του μύλου. Για το λόγο αυτό οι ανεμόμυλοι στην ηπειρωτική χώρα συναντώνται στις κορυφές λόφων. Ένας άλλος σημαντικός παράγων για την κατασκευή του μύλου, που έπρεπε να ληφθεί υπόψη, ήταν η απόστασή του από την κατοικημένη περιοχή γιατί η διαδρομή θα έπρεπε να είναι προσπελάσιμη από τα υποζύγια που θα μετέφεραν τα δημητριακά. Συνεπώς, οι ανεμόμυλοι κατασκευάζονταν σε απόσταση τέτοια, ούτως ώστε να μην υπάρχουν πλησίον οικοδομήματα που θα μπορούσαν να εμποδίζουν και να ανακόπτουν τον αέρα, αλλά και να μπορούν οι κάτοικοι να τους προσεγγίσουν εύκολα. |
Στην Ελλάδα συναντώνται πέντε διαφορετικά είδη ανεμόμυλου για την άλεση των δημητριακών. Οι διαφορές που παρουσιάζουν οι μύλοι μεταξύ τους, είναι κυρίως μορφολογικοί, αλλά και λειτουργικοί. Έτσι, οι πέντε τύποι ανεμόμυλου που απαντώνται στην ελληνική ηπειρωτική και νησιωτική χώρα είναι οι εξής:
-
Ταράλης κατακόρυφου άξονα ή Ταβλόμυλος
-
Ταράλης οριζόντιου άξονα
-
Αξετροχάρης ή Μονόπαντος ή Μονόκαιρος
-
Ξετροχάρης ή Πυργόμυλος
-
Πεταλόσχημος
| Ο πελετιώτικος μύλος ανήκει στην κατηγορία του ξετροχάρη μύλου ή πυργόμυλου. Αποτελεί τον πιο συχνά απαντώμενο τύπο μύλου στην Ελλάδα. Έχει κυλινδρικό σχήμα και είναι κατασκευασμένος από πέτρες της περιοχής. Πρόκειται για ένα διώροφο κτήριο, στον επάνω όροφο του οποίου είχε τοποθετηθεί ο άξονας και το σύστημα μετάδοσης της κίνησης, ενώ στον κάτω όροφο πραγματοποιούταν η άλεση των σιτηρών. Η σκεπή του ήταν κωνικού σχήματος, ενώ ήταν επενδεδυμένη με καλάμια. Ένα σύστημα αποτελούμενο από ξύλινους άξονες και τροχούς τίθεντο σε κίνηση με τη σταδιακή στροφή των τριγωνικών λευκών πανιών που είχαν περαστεί στις αντένες. Το μήκος των πανιών βάσει του ύψους του πύργου υπολογίζεται πως ήταν μεταξύ των 10 και 15 μέτρων, ενώ το πλάτος ήταν ανάλογο του 1/5 του μήκους τους. Η δύναμη του αέρα μεταφερόταν πάνω στη μυλόπετρα (παναριά), η οποία περιστρεφόταν επί της σταθερής πέτρας (καταριά). Ανάμεσα στις δύο αυτές πέτρες έπεφταν τα δημητριακά (σιτάρι, κριθάρι και καλαμπόκι κατά κύριο λόγο), τα οποία χάρη στην κίνηση των πετρών συνθλίβονταν για να παραχθεί το αλεύρι. |
| Ο μύλος δεν είχε συγκεκριμένο ωράριο και μέρες εργασίας, εκτός κάποιων εξαιρέσεων κατά τη διάρκεια μεγάλων θρησκευτικών εορτών. Παράγοντες όπως η εποχή, οι καιρικές συνθήκες αλλά και οι ανάγκες της αγροτικής κοινωνίας επηρέαζαν το ωράριο λειτουργίας του. Ο μυλωνάς συνεννοούνταν με τους κατοίκους για τη λειτουργία του μύλου, ενώ το ξεδίπλωμα των πανιών σηματοδοτούσε την ημερήσια έναρξη των εργασιών του αλέσματος. Οι κάτοικοι φόρτωναν τα δημητριακά στα υποζύγια και ξεκινούσαν από το χωριό ακολουθώντας τα δρομάκια που οδηγούσαν στο μύλο. Όσοι δε διέθεταν υποζύγια, φορτώνονταν τα σακιά στην πλάτη τους. Στη διάρκεια της διαδρομής μπορούσαν να διασταυρωθούν με άλλους κατοίκους και να πορευτούν μαζί στον ανηφορικό, προς το μύλο, δρόμο βοηθώντας ο ένας τον άλλο. Φθάνοντας στο μύλο τηρούταν σειρά προτεραιότητας, με τους κατοίκους να περιμένουν να αλέσουν τη σοδειά τους. Η αναμονή αυτή τις περισσότερες φορές συνοδευόταν από αστεία, αφηγήσεις παλαιότερων ιστοριών ενίοτε και γλέντια με τη συνοδεία του πελετιώτικου κρασιού. Υπολογίζεται πως ένας ξετροχάρης μύλος είχε τη δυνατότητα να αλέσει είκοσι με εβδομήντα κιλά σιτηρών την ώρα, αναλόγως και του αέρα που έπνεε. Τέλος, ο μυλωνάς κρατούσε ένα ποσοστό επί του αλέσματος, ενώ το υπόλοιπο αποδιδόταν στους κατοίκους, οι οποίοι και επέστρεφαν στις οικίες για να παρασκευάσουν κατά κύριο λόγο ψωμί. |
(Πληροφορίες αντλήθηκαν από την εργασία «Με την πνοή του ανέμου» των μαθητών του 2ου Λυκείου Λαμίας)